Bart Van Craeynest – hoofdeconoom VOKA

Het zijn turbulente economische tijden. De COVID-pandemie zorgde voor een duidelijke weerslag en dan moest de oorlog tussen Rusland en Oekraïne nog komen. We spraken af met Bart Van Craeynest, hoofdeconoom bij VOKA, om meer inzicht te krijgen in de economische situatie van ons land. Welke invloed hebben de gebeurtenissen op ons leven? Welke veranderingen hebben ze teweeggebracht op de vastgoedmarkt? En wat brengt de toekomst?

Hadden we deze economische crisis zien aankomen?
“We zien herkenbare patronen, maar er zijn heel veel verschillende crisissen die elkaar opvolgen en versterken. Sommige van die elementen zijn niet in te schatten. We kunnen ons een beeld vormen van de effecten die de inflatie gaat hebben, gebaseerd op het verleden. Maar wij kunnen bijvoorbeeld niet voorspellen dat de gasprijs ineens van 20 euro per KWH naar 300 euro zou gaan. Het is altijd een combinatie van patronen die we al kennen, gecombineerd met factoren die niet te voorspellen zijn.” 

De cijfers die het consumentenvertrouwen in kaart brengen zeggen genoeg: het vertrouwen in onze economie ligt erg laag. Is dit terecht?
“Het klopt dat het consumentenvertrouwen erg onder druk staat. De energiefactuur stijgt enorm en de angst om een job te verliezen is groot. Het cijfer staat momenteel op het laagste niveau van de afgelopen 40 jaar. Toch zijn er een aantal factoren die ervoor zorgen dat ik de toekomst redelijk positief inschat. Enerzijds zal de crisis op de arbeidsmarkt best meevallen. Er zullen een aantal jobs verloren gaan, maar we spreken niet van een massale ontslaggolf. Bedrijven doen er alles aan om hun personeel bij zich te houden. Want wie nu zijn medewerkers ontslaat, moet binnen enkele jaren opnieuw op zoek. Iemand ontslaan is een snelle maar geen duurzame oplossing, dat hebben onze bedrijven uit ervaring geleerd. Anderzijds voelt het door de inflatie voor veel mensen aan alsof hun koopkracht onder druk staat. Die inflatie wordt voor een groot deel gecompenseerd door de loonindexatie. Een groot deel van de werknemers ontvangt die indexatie in het begin van 2023 en zal tot dan het gevoel hebben dat het leven financieel zwaarder is geworden. Dat gevoel valt weg van zodra de indexatie doorgevoerd is. De prijzen zullen niet zakken, maar alvast minder snel stijgen en ondertussen komt die inhaalbeweging dankzij de loonindexatie.” 

Na elke vorm van crisis binnen een economie zien we nadien bepaalde gedragswijzigingen door de lessen die we geleerd hebben. Wat nemen we mee uit deze crisis?
“Er zijn enkele gevolgen die opmerkelijk voelbaar zullen zijn binnen onze maatschappij. Zoals eerder gezegd zullen de prijzen minder snel stijgen en valt alles goed te counteren door de loonindexatie, maar terug naar hetzelfde niveau als voor de crisis gaan we niet. Maar net zoals we in het verleden al zoveel hebben zien gebeuren, past de maatschappij zich aan. Wanneer we specifiek kijken naar de energiecrisis, gebeuren die aanpassingen door te verduurzamen. Een studie van de Europese Commissie wijst uit dat onze Belgische gebouwen even goed geïsoleerd zijn als die in Griekenland. We zitten bij de slechts geïsoleerde gebouwen van Europa. Met de huidige energieprijzen betekent dat heel wat geld dat letterlijk door de ramen vliegt. De energietransitie krijgt nu echt een duw in de goede richting. Om onze gebouwen tegen 2050 op het niveau van de vereisten te krijgen, moet 95% gerenoveerd worden. Dankzij deze crisis gaan we eindelijk doen wat we al veel langer hadden moeten doen, maar energie was té goedkoop om echt actie te ondernemen. En wanneer iets zo goedkoop en makkelijk te verkrijgen is, gaan we er niet verstandig mee om. Maar het aantal mensen dat we nodig hebben om tegen 2050 zoveel duurzame woningen te bouwen, is er momenteel gewoon niet. Die schaarste op de arbeidsmarkt vormt voor de bouwsector een grote uitdaging. Het feit dat we nieuwe, duurzame woningen nodig hebben, geeft de sector veel opportuniteiten, maar kwalitatieve mensen vinden vormt de bottleneck. Er zal echt een ‘war for talent’ heersen.” 

Welke effecten heeft de crisis teweeggebracht op de vastgoedsector?
“Decennialang zaten we in een trend waarbij de rente aan het dalen was. Intussen is die terug sterk naar boven gegaan. Als we het historisch vergelijken dan zitten we nog steeds laag. Toch is het een feit dat er voor hetzelfde maandelijkse bedrag minder kan geleend worden dan pakweg twee jaar geleden. Maar de rente en de vastgoedprijzen gaan steeds hand in hand. Een lage rente betekent relatief hoge vastgoedprijzen en omgekeerd. Het belooft weer wat rustiger te worden op de vastgoedmarkt. Wat we wel duidelijk merken, is dat er zich grote verschillen optekenen binnen de vastgoedmarkt. Het verschil in waarde tussen een duurzame woning en een woning die nog verbouwd moet worden, wordt groter. Duurzame woningen betekenen namelijk rechtstreeks minder energiekosten en dat weegt erg door. Bij energiezuinige nieuwbouwwoningen weet de koper onmiddellijk waar hij staat. Wie wil renoveren, moet die kostprijs om te verduurzamen er vanaf de start echt wel bijrekenen. Die trend richting duurzaam wonen is geen modetrend, dat is een blijver vanuit de overtuiging van de mensen én vanuit het beleid.”